Latarnik Henryka Sienkiewicza inspirowany jest autentycznymi wydarzeniami. Impulsem do napisania tej noweli była notatka w korespondencji Juliana Horaina, który przytaczał historię polskiego emigranta politycznego Siellawy, który stracił pracę latarnika, ponieważ zaczytał się w powieści Zygmunta Kaczkowskiego Murdelio. Postać Siellawy była protoplastą dla Józefa Skawińskiego, polskiego emigranta, który podjął pracę latarnika na wyspie Aspinwall. Pod wpływem lektury Pana Tadeusza Skawiński zaniedbał swoje obowiązki, pogrążając się w zadumie i marzeniach o ojczyźnie. W opowiadaniu udało się Sienkiewiczowi oddać polskiego ducha narodowego, a utwór uznawany jest dziś za jedną z najlepszych polskich nowel.

Grupa osób opuszczających PRL na skutek selektywnego prześladowania (tak precyzuje się definicję uchodźcy) była tylko częścią ogółu emigrantów, w okresach wzmożonego odpływu względnie nieliczną. Wobec faktu zablokowania drogi swobodnej emigracji, osoby, które z różnych względów nie widziały możliwości dalszego życia w Polsce Ludowej, podejmowały decyzję o wydostaniu się z kraju nielegalnie.

Jednak niewielka tylko część wychodźców angażowała się na obczyźnie w działania na rzecz zmian politycznych w Polsce. Najważniejsze jest to, że bezprecedensowa ingerencja państwa w życie społeczne, nawet w sprawy uważane za całkiem prywatne, uczyniła politycznymi wiele motywów niepolitycznych, a przynajmniej nadała takim ucieczkom polityczny wymiar.